سیستم عصبی

اناتومی عصب

از نظر تشریحی دستگاه عصبی به دو بخش دستگاه عصبی مرکزی شامل مغز و طناب نخاعی و دستگاه عصبی محیطی شامل رشته های عصبی و عقده های عصبی، تقسیم می شود.

از نظر ساختمانی بافت عصبی شامل دو نوع سلول است:

سلول عصبی یا نورون ها که دارای زوائد بلند و فراوانی هستند.

انواع متنوعی از سلول های گلیال که دارای زوائد کوتاه هستند و در حمایت و حفاظت نورون ها نقش دارند و در فعالیت نورونی ،تغذیه نورون و فرایند های دفاعی دستگاه عصبی مرکزی شرکت میکند.

نورون

سلول های عصبی یا نورون ها مسئول دریافت و پردازش تحریکات، به راه انداختن فعالیت های سلولی خاص،ازاد سازی واسطه های عصبی و سایر مولکول های اطلاعاتی هستند. اکثر نورون ها بر حسب اندازه و شکل در یکی از دسته بندی های زیر قرار میگیرند:

نورون های چند قطبی (multipolar neurons ) که بیش از دو زائده ی سلولی دارند که یک زائده اکسون و سایر زوائد دندریت ها هستند.

نورون های دو قطبی (bipolar neurons) که یک دندریت و یک اکسون دارند.

نورون های یک قطبی کاذب (pesudounipolar) که زوائد منفردی مجاور پریکاریون دارند که به دو شاخه تقسیم می شود سپس زائده به شکل T در می اید که یک زائده به سمت انتهای محیطی و دیگری به سمت انتهای دستگاه عصبی مرکزی امتداد می یابد.

بیش تر نورون ها از سه بخش تشکیل شده اند:

۱) دندریت ها که دارای زوائدی طویل و متعد د ند و برای دریافت تحریکات از محیط ،سلول های پوششی حسی و یا سایر نورون ها، تخصص یافته اند.

۲) تنه سلولی یا پریکاریون که مرکز تغذیه کل سلول عصبی و نیز دریافت کننده تحریکات است.

۳) اکسون که زائده منفردی است که جهت تولید یا هدایت ایمپالس های عصبی به سایر سلول ها (عصب،عضله،سلول های غدد) تخصص یافته ،اکسون ها ممکن است اطلاعات را از نورون های دیگر دریافت کنند.این اطلاعات عمد تا انتقال پتا نسیل عمل به سایر سایر نورون ها را تعد یل می کند.

جسم سلولی(cell body)

پریکاریون بخشی از نورون شامل هسته و سیتو پلاسم پیرامون ان بجز استطا له های سلولی است. پریکاریون مرکز تغذیه ای است گر چه توانایی دریافت تحریکا ت را نیز دارد. پریکاریون در اغلب نورون ها چند ین پایانه عصبی را دریافت می کند که هر یک پیام های تحریکی یا مهاری تولید شده در سایرسلول های عصبی را منتقل می کند.

دندریت ها

از واژه یونانی به نام درخت گرقته شد ه است. معمولا کوتاه هستند و مانند شاخه های یک درخت منشعب می شوند. ان ها سیناپس های فراوانی را دریافت می کنند و مکان های اصلی دریافت و پردازش سیگنال بر روی نورون ها هستند.

اکسون ها

اکثر نورون ها فقط یک اکسون دارند.تعداد بسیار اندکی از ان ها فاقد اکسون هستند.اکسون ها معمولا زوائد بسیار طویل هستند گر چه بعضی از نورون ها اکسون کوتاه دارند.برخلاف دندریت ها،اکسون ها قطر ثابتی دارند و انشعا بات زیادی ندارند.

رشته های عصبی

رشته های عصبی از اکسون هایی تشکیل شده اند که با غلاف مخصوص از سلول هایی با منشا اکتودرمی پوشیده شده است. گروه هایی از رشته عصبی، مغز،طناب نخاعی و اعصاب محیطی را تشکیل می دهند.

رشته های عصبی براساس ان که قسمتی از دستگاه عصبی مرکزی یا محیطی باشند دارای تفاوت هایی در غلاف پوشاننده خود هستند.

در رشته های عصبی محیطی سلول غلافی، سلول شوان ودر رشته های مرکزی اولیگو دندروسیت هستند .اکسون های با قطر کم تر ،رشته های عصبی بدون میلین هستند.

هر چه اکسون ها ضخیم تر شوند به وسیله تعداد بیش تری لایه های متحدالمرکز غلاف می شوند و غلاف های میلینی را تشکیل می دهند،این رشته ها، رشته های عصبی میلین دار نام دارند.

رشته های میلین دار

در رشته های عصبی محیطی سلول شوان، میلین را می سازند .غلاف میلینی در طول خود دارای فاصله هایی موسوم به گره رانویه است که نمایانگر فاصله های مابین سلول های شوان در طول درازای اکسون است.زوائد پنجه در پنجه سلول شوان تا اندازه ای گره رانویه را می پوشاند. طول بین دو گره که به نام قطعه بین گره ای نامیده می شود شامل یک سلول شوان است.

در دستگاه عصبی مر کزی سلول شوان وجود ندارد و غلاف میلینی توسط زوائد اولیگو دندروسیت ها ساخته می شود. اولیگو دندروسیت باسلول شوان از این جهت تفاوت دارد که شاخه های متعدد یک اولیگو دندروسیت می تواند قطعات چندین اکسون را بپوشاند.

رشته های بدون میلین

دردستگاه عصبی مرکزی و محیطی تمام اکسون ها غلاف میلینی ندارند.دستگاه عصبی مرکزی غنی از اکسون های بدون میلین است .این اکسون ها بر خلاف اکسون های دستگاه عصبی محیطی فاقد غلاف هستند.در مغز و طناب نخاعی،زوائد اکسونی بدون میلین ازادانه در بین سایر زوائد نورونی و گلیال قرار می گیرند

دستگاه عصبی محیطی تمام اکسون های بدون میلین در شکاف های ساده ای از سلول شوان احاطه شده اند. هر سلول شوان علیرغم همراهی با یک اکسون میلین دار می تواند اکسون های بدون میلین متعددی را غلاف نمایند. رشته های عصبی بدون میلین فاقد گره رانویه هستند چون سلول های شوان مجاور هم یکپارچه شده و غلاف پیوسته ای را تشکیل می دهند.

عقده های عصبی (ganglia)

عقده ها ساختمان هایی بیضوی هستند و محتوی اجسا م سلولی نورونی، سلول های گلیا ل هستند که بوسیله بافت همبندحمایت می شوند.از انجا که عقده ها به عنوان ایستگاه های تقویت کننده برای انتقا ل ایمپالس های عصبی عمل می کنند، به هر عقده یک عصب وارد و یک عصب دیگر از ان خارج می شود.جهت ایمپالس عصبی تعیین می کند که عقده حسی یا خود کار است.

عقده های حسی (sensory ganglia )

عقده های حسی ایمپا لسهای اوران رادریافت می کنند که به دستگاه عصبی مرکزی می روند.دو نوع عقده حسی وجود دارد.عقده جمجمه ای،عقده نخاعی

عقده های خودکار

به صورت اتساع های پیازی شکل در اعصاب خودکار ظاهر می شوند. بعضی از این عقده ها درون ارگان های خاصی به ویژه در جدار دستگاه گوارش قرار دارندکه عقده های داخل جداری نامیده می شوند.این عقده ها فاقد کپسول بافت همبند هستند.

بیماری های سیستم عصبی